تجربه چندین ساله در حوزه کشاورزی مدرن نشان میدهد که یکی از پرتکرارترین اشتباهات در میان کشاورزان و کارشناسان فنی عدم بهینهسازی استفاده از فسفات یک آمونیوم است. این کود مهم به دلیل نحوه تأثیرش بر جذب ریشه و تامین مؤثر فسفر و نیتروژن، نقش حیاتی در افزایش بازده و کیفیت محصولات ایفا میکند، اما روش بکارگیری آن در خاکهای مختلف، از جمله خاکهای اسیدی، نیاز به دقت و دانش تخصصی دارد. در این مقاله، به شکلی علمی و در عین حال ساده، روشهای بهینه مصرف این کود همراه با دادههای واقعی و توصیههای عملی ارائه میشود.
فسفات یک آمونیوم (NH4H2PO4) حاوی دو عنصر کلیدی فسفر و نیتروژن است که هردو برای مراحل رشد گیاه بسیار حیاتیاند. فسفر به توسعه ریشه کمک کرده و دگرگونیهای مختلف انرژی در سلولهای گیاه را تسهیل میکند؛ نیتروژن نیز در سنتز پروتئینها و افزایش کلروفیل نقش دارد. به عبارت سادهتر، کاربرد درست فسفات یک آمونیوم را میتوان به نوعی «تغذیه هدفمند ریشهها» تعبیر کرد که باعث افزایش متابولیسم و مقاومت گیاه در برابر تنشهای محیطی میشود.
لازم است بدانیم که درجه اسیدیته و بافت خاک، مستقیماً بر جذب کود تأثیرگذار هستند. برای مثال در خاکهای شنی با نفوذپذیری بالا، کود فسفات در معرض شستشو بیشتر قرار دارد و باید در مقادیر تقسیم شده و نزدیک به ریشه استفاده شود. برعکس، در خاکهای رسی که نگهداری مواد مغذی بهتر است، میزان کود قابل کاهش است ولی باید از تجمع فسفاتهای غیر قابل جذب جلوگیری شود.
خاکهای اسیدی بیشترین چالش را دارند زیرا pH پایین منجر به قفل شدن فسفر میشود؛ در این شرایط تزریق فسفات یک آمونیوم به شیوههای تخصصی مانند مخلوط کردن با آهک یا استفاده همراه با ریزجلبکها و کودهای زیستی توصیه میشود.
نوع محصول | درصد افزایش عملکرد | محل اجرا | مدت زمان مطالعه |
---|---|---|---|
برنج | 18% | شمال ایران (مازندران) | 2 سال |
ذرت | 22% | خوزستان | 1 سال |
درختان میوه (سیب) | 15% | گیلان | 3 سال |
“شناخت دقیق نیازهای خاک و گیاه، کلید اصلی بهرهوری بالا در کشاورزی است.” — دکتر محمد رضایی، متخصص تغذیه گیاهی
دادههای حاصل از آزمایشات میدانی بر روی خاکهای اسیدی نشان داد که استفاده بهینه از فسفات یک آمونیوم سبب افزایش فعالیت آنزیمی ریشه تا 35 درصد و کاهش شیوع بیماریهای قارچی ریشه تا 28 درصد شده است. این نتایج علیرغم شرایط نامساعد محیطی، باعث افزایش میانگین عملکرد ناخواسته تنها به دلیل بهبود سلامت و عملکرد ریشهها شدهاند که از نظر اقتصادی بسیار ارزشمند است.
به عنوان یک اصل، استفاده از فسفات یک آمونیوم باید در مرحله پایه و ادامه دادن در تغذیه تکمیلی انجام شود. میانگین میزان مصرف بر اساس نوع کشت و آزمون خاک معمولاً بین 80 تا 120 کیلوگرم در هکتار متغیر است. برای "کود پایه"، بهتر است کود به عمق 10-15 سانتیمتر و در نقاط نزدیک به ریشه پخش شود؛ در انواع کشتهایی مثل ذرت، فواصل رشدیابی کرده و در فواصل مناسب به صورت «نوبتی» کوددهی ادامه یابد.
همچنین نکتهای که اغلب نادیده گرفته میشود، اجتناب از ترکیب با کودهای فسفردار قلیایی است؛ زیرا واکنش شیمیایی بین آنها میتواند باعث کاهش قابلیت جذب فسفر شود. در این شرایط ترکیب با کودهای زیستی یا قراردادن در فواصل زمانی مجزا، توصیه میگردد.
لازم به ذکر است که اجرای دقیقتر این روشها محدود به متن مقاله نیست و حسب نوع محصول و شرایط اقلیمی، پیشنهاد میشود برای هر زمین یک برنامه اختصاصی تنظیم شود.
علم دقیق در مصرف کود آغاز راه تبدیل هر ریال هزینه به عملکرد قابل لمس است.
اکنون استراتژی علمی خود برای استفاده از فسفات یک آمونیوم را دریافت کنید و بهرهوری زراعت خود را متحول نمایید!
شما در کدام منطقه کشاورزی فعالیت میکنید؟ آیا تا به حال با چالشهای استفاده نادرست فسفات یک آمونیوم مواجه شدهاید؟ جزئیات را در کامنتها به اشتراک بگذارید تا بهترین راهکارهای مشابه را برای شما ارسال کنیم.